Wielu z nas żyjąc w rodzinie, w której pojawił się alkoholizm i wszystkie problemy związane z występowaniem tej choroby może zacząć się zastanawiać jak do tego doszło. Czy istnieją jakieś ogólne przyczyny, które powodują, że dana osoba uzależnia się. Czy gdybyśmy je znali wcześniej, moglibyśmy przewidzieć, że bliska nam osoba może wpaść w szpony tej rujnującej życie rodzinne choroby. Czy w związku z tym mogliśmy temu wszystkiemu zapobiec?
Prawda niestety jest taka, że nikt jak dotąd nie ustalił odpowiedzi na pytanie dotyczące przyczyn uzależnienia od alkoholu. Przyjmuje się, że głównymi aspektami są: czynniki społeczne, psychologiczne i duchowe, które nakładają się na podłoże biologiczne. Co to tak naprawdę oznacza? Rozłóżmy sobie to sformułowanie na czynniki pierwsze i zacznijmy na przekór – od końca. Oczywiście nikt nie jest w stanie opisać wszystkich możliwych przyczyn tego, że ludzie uzależniają się od tzw. napojów procentowych, ale można opisać przynajmniej część z nich.
Na czym polega wpływ podłoża biologicznego na powstawanie uzależnienia? Już sama nazwa pozwala nam słusznie skojarzyć, że jeśli mowa o biologii, to pewnie będzie chodziło o coś bezpośrednio związanym z funkcjonowaniem i działaniem ludzkiego organizmu. Oczywiście nie mylimy się łącząc te fakty ze sobą. A więc jak to jest?
Chodzi tu przede wszystkim o to, że w każdym wieku człowiek ma inne predyspozycje to tego aby się uzależnić. I nie mówimy tu o skomplikowanej psychologii, ale skupiamy się wyłącznie na aspektach biologicznych. Im organizm człowieka jest bardziej dojrzały – rozwinięty, a w głównej mierze chodzi nam tutaj o rozwój ośrodkowego układu nerwowego, tym dłużej będzie trwał cały proces uzależniania się. Najłatwiej będzie to wytłumaczyć na przykładzie. Jeśli osoba, która pije intensywnie jest poniżej 20 roku życia może uzależnić się już po kilku miesiącach, pomiędzy 20 a 25 rokiem życia na uzależnienie się potrzeba średnio ok. 3 – 4 lat, natomiast po przekroczeniu 25 roku życia okres uzależniania się trwa kilka, a nawet kilkanaście lat. Te dane oczywiście nie są regułą, a każda osoba może przechodzić przez to zupełnie inaczej. W tym artykule mówimy wyłącznie o średniej.
Do czynników biologicznych można również zaliczyć genetykę. Tak jak dziecko dziedziczy po rodzicach kolor oczu, włosów, kształt nosa, tak samo może odziedziczyć podłoże biochemiczne. Może – ale nie musi. Samo odziedziczenie takiego podłoża jednak nie decyduje o tym, że osoba na pewno prędzej czy później się uzależni, ale wpływa na pewne predyspozycje, na to, że organizm uzależnia się łatwiej (szybciej) niż organizm osoby, która nie odziedziczyła takich predyspozycji.
Kolejnym czynnikiem wpływającym na powstawanie uzależnień jest czynnik kulturowy, czyli to jakie w naszym miejscu zamieszkania panują obyczaje i postawy społeczne wobec picia alkoholu. Na przykład w protestanckiej Europie, USA i w Islamie z racji wyznawanej religii popularna jest abstynencja alkoholowa. Niestety Polska jest krajem, który co prawda wyraża dezaprobatę dla pijaństwa, ale nadal tolerujemy picie alkoholu, który tak naprawdę towarzyszy nam niemalże wszędzie.
Z kilku badań populacyjnych wynika, że udział czynników genetycznych w powstawaniu uzależnienia od alkoholu jest stosunkowo wysoki i wynosi ok. 40%. Środowisko rodzinne ma szczególne znaczenie, które może stworzyć korzystne warunki do prawidłowego rozwoju albo ograniczyć ryzyko uzależnienia. Rodzina może zwiększyć ryzyko patologii, stąd tak istotną rolę przypisuje się tzw. dziedziczeniu społecznemu. Ale najważniejszą rolę spełniają tu normy i zwyczaje wyniesione z domu.
Dostępność alkoholu oraz jego niska cena również maja znaczenie w przyczynach powstawania alkoholizmu. Można łatwo zauważyć, że w krajach, gdzie alkohol jest drogi i trudno dostępny pije się mniej, a tym samym mniej osób uzależnia się.
Przyczyną psychologiczną natomiast będą cechy osobowości. Na wszystkich ludzi działają pewne czynniki zewnętrzne i wewnętrzne, w związku z czym różni ludzie rozwijają się emocjonalnie w różnym tempie. Czasem się tak zdarza, że mimo, że ktoś osiągnie dojrzałość fizyczną, emocjonalnie nadal jest niedojrzały. Niestety taka osoba nie ma na to wpływu. Niedojrzałość polega na trudnościach w pokonywaniu problemów i często alkohol jest stosowany, jako swego rodzaju pomoc w rozwiązywaniu trudności. Niedojrzałość jest widoczna nawet u 40 czy 50-letnich alkoholików, wspólne cechy to: mała odporność na frustrację, nadmierna zależność, trudności w wyrażaniu uczuć, poczucie izolacji, niska samoocena lub poczucie wielkości, poczucie winy itp. Alkohol stopniowo staje się źródłem wszystkich pozytywnych emocji. Według Knighta alkoholizacja jest objawową próbą rozwiązania konfliktu emocjonalnego.
Jest to jedynie kilka przykładów przyczyn uzależniania się od alkoholu. Są takie, które możemy wyeliminować albo chociaż zminimalizować, ale są również takie, na które zupełnie nie mamy wpływu. Jednak trzeba pamiętać, że każdy człowiek jest inny – wychowuje się w innej rodzinie, ma inny charakter, osobowość, inną odporność na stres, inną sytuację życiową i materialną. To, że dana osoba wychowywała się w rodzinie, w której był alkoholik czy jest niedojrzała emocjonalnie nie musi świadczyć o tym, że również zostanie alkoholikiem. I tak samo opierając się na podanych przykładach, fakt, że ktoś mieszka w kraju gdzie alkohol jest trudno dostępny i drogi nie musi wcale oznaczać, że ta osoba nie zostanie alkoholikiem. Należy pamiętać, że każda osoba sama decyduje o swoim życiu i podejmuje decyzje z nim związane, a my jeśli tylko zauważymy jakieś niepokojące objawy, które mogłyby świadczyć o tym, że picie alkoholu przestaje być tylko i wyłącznie towarzyskie powinniśmy zacząć reagować.
